Válljet genaid mánnái ovdal riegádeami?
Olbmuid genaredigeren
Seamma láhkai go sáhttá redigeret genasekveanssaid šattuin ja elliin, de dat lea vejolaš maiddái olbmuin. Álkimus lea dattege válljet genaid ovdalgo mánnáčuolbma (embryo) biddjojuvvo nissonii gii galgá riegádahttit máná.
Go dárkkista genaid sahkkehuvvon monneceallas, de sáhttá válljet sohkabeali, ja sáhttá sirret eret mánnáčuolmmaid main leat árbbálaš dávddat. Muhtun iešvuođaid mearrida dušše okta genabárra. Ovdamearkkat dakkár iešvuođain leat varratiipa, sohkabealli ja leago du bealljebuoidi luovos vai gitta.
Allodat, liikepigmenttat, jierbmi ja valáštallangálga leat iešvuođat maid mearridit máŋga genabára, daid ovttasdoaibman ja biras gos mánná bajásšaddá. Danin ii leat nu álki genaredigeret olbmo go soaitit doaivut.
Design-mánát - utopiija?
Nu gohčoduvvon design-mánát - main válljet buot čalbmeivnnis gitta allodahkii, beroštumiide ja jierbmái - eai dáidde šaddat duohtan lagas boahtteáiggis. Vaikko vel válljet eret mánnáčuolmmaid main leat dávdageenat ja "boasttu sohkabealli", de mánná mii riegáda lea iežas genehtalaš váhnemiid ja bajásšaddanbirrasa buvtta. Lea njulgestaga menddo váttis oažžut sihkkaris bohtosiid go guhkes genasekveanssaid rievdada.
Redigeren ja áibbas ođđa genaid lasáhus
Vaikko genaid redigerema bokte lea váttis rievdadit daid iešvuođaid maid olmmoš oažžu, de lea vejolaš lasihit áibbas ođđa genaid. Kiinnás leat jagi 2006 rájes leamaš ieščuovgi spiinnit. Dat olahuvvui go bidje fluoriserejeaddji lásemánehta genaid spiinni mánnáčulbmii. Boađusin leat spiinnit mat čuvget go daidda suonjarda UV-suonjardeapmi. Jáhkkimis seamma livččii leamaš vejolaš olbmuiguin. Fievrridit genasekveanssaid ovtta organismmas nubbái addá ollu vejolašvuođaid.
Smiehta ja digaštala!
Maid iešvuođaid don livččet fievrridan ealli- ja šaddoriikas mánáidasat?
Etihkka bidjá rájiid dasa máid sáhttá redigeret
Elliid ja šattuid genaredigeren lea lohpi ollu riikkain, muhto ii addo lohpi olbmuiguin dan seamma dahkat. 2019:s dubmejuvvui okta Kiinná dutki giddagassii go galggai dájuhan váhnemiid ja eiseválddiid. Son lei redigeren genaid báraid mánnáčuolmmain. Ulbmil lei dahkat mánáid immunan HIV-virusa vuostá. Kiinná lea dovddus eanemus liberála riikan bioteknologiija dáfus, muhto maiddái dáppe bidjá etihkka rájiid dasa máid lea ortnegis dahkat.
Smiehta ja digaštala!
Makkár ovdamunit sáhttet leat jus dohkkeha genaválljema?
Vaikko vállje ja redigere genaid, de dat ii dáhkit sávahahtti bohtosa. Mat fáktorat sáhttet váikkuhit dasa mo olmmoš ovdána?
Máŋggas oaivvildit ahte genaid válljen dagaha ollu eanet luohkkájuohkásan servodaga. Mii sáhttá leat sivvan dán ballui?
Sáhtátgo govahallat ovtta iešvuođa máid gávdnat šattuin dahje elliin, ja máid áinnas sirddášeimmet olbmuide?
Monnedonašuvdna ja mitokondriijadonášuvdna
Maŋŋit miessemánus 2020 mearridii Stuoradiggi dahkat monnedonašuvnna lobalažžan báraide. Eará skandinávalaš riikkain lea dát guhká leamaš lobálaš. Okta ovddit gildosa ákkain lei dat ahte eadni galggai leat máná genehtalaš vuolggasadji. Dat mearkkaša ahte son galggai leat máná genehtalaš eadni. Jus bárra galgá oažžut máná monnedonašuvnna bokte Norggas dál, de ferte áhčči leat máná genehtalaš áhčči. Nappo ii leat lohpi atnit sihke monne- ja siepmandonora (duppaldoneren).
Golmma váhnema genat
Stuorra-Británnias sáhttet mánát riegádahttot golmmain genehtalaš vánhemiin. Jagis 2016 šattai lobálaš geavahit mitokondriijadonášuvnna goanstasahkkeheami oktavuođas. Ulbmil lea eastadit ahte mánná árbe mitokondriijaid main lea sivva, mii lea syndroma mii addá oanehis ja váttis eallima. Mitokondriijain lea sierra DNA, nu ahte go mánná oažžu monnesealla cytoplasmmain ja mitokonriijaiguin donoris, de leat loahpalaččat golbma genehtalaš váhnema.
Smiehta ja digaštala!
- Maid ákkaid jáhkát geavaheddje mieđihit dahje vuostaldit monnedonášuvnna báraide/náittusguimmiide ?
Mii sáhttá leat sivvan dasa go monnedonašuvdna lea vejolaš dušše páraide/náittusguimmiide, dan botta go ovttaskas nissonolbmot sáhttet oažžut goanstasahkkeheami iežaset moniiguin?
Máid oaivvildat mitokondriijadonášuvnna birra? Galggašii go dat šaddat lobálaš Norggas?
Máid mii háliidit boahtteáigái?
DNA kártema bokte sáhtát oažžut dieđuid das maid árbbálaš dávddaid sáhtát oažžut, man jáhkehahtti lea ahte don oaččut dihto gillámiid, man biebmodoalu berret áŋgiruššat, mii hárjehallanvugiid lea buorre dutnje ja masa sáhtát šaddat čeahppi. Dát dieđut leat hui priváhta, muhto máŋggas ballet ahte dáhkádusfitnodagat, bargoaddit ja oahpahusásahusat dađistaga bivdet du juogadit daid singuin.
Smiehta ja digaštala!
- Mat ovdamunit sáhttet leat jus ovdamearkka dihte du skuvla diehtá mat genat dus leat? Oainnát go maidge hehttehusaid?
Maid negatiiva váikkuhusaid sáhttá oažžut jus dáhkádusfitnodagat gáibidit oaidnit du DNA ovdalgo dahket šiehtadusa?
Mat váikkuhusat sáhttet leat jus bargoaddi bivdá du bidjat DNA-profiilla CV mielde go ozat barggu?