Luonddudieđalaš bargovuogit

Interaktiivvalaš govvosis bajábealde gávnnat muhtin ovdamearkkaid dieđalaš barggus 1650 rájes 1962 rádjái. Ollu dáin bargguin gárte dovddus teoriijan mat ain gustojit. Boađát deaivvidit ollu daiguin go barggat luonddufágain.

Geahča mat ovdamearkka dihtii Semmelweisa guhte 1847:as, vaikko ledje garra vuostehágut, sisafievrredii bákkolaš gieđaidbassama doaktáriidda ja dakko bokte birgehii ollu heakkaid. Son geavahii dieđalaš systemáhtalaš metoda, gozihii statistihka bokte jámolašvuođa ja ráhkadii hypotesa mii geahččaluvvui. Bohtosat maid oaččui, ledje nu jáhkihahtti ahte ođđa teoriija áiggi mielde fertii dohkkehuvvot.

Loga artihkkala "Da håndvask ble vitenskap" forskning.no siiddus.

Go áiggut čoavdit muhtin hástalusa luonddudieđalaš bargovuogi mielde, de bijat álggos ovtta dahje eanet hypotesaid das maid don jáhkát leat čoavddusin. Mii sáhttit čilget hypotesa kvalifiserejuvvon árvádallamin. It dieđe vuos mii čoavddus lea, muhto dus lea jurdda dan ektui.

Iskan dihte doallá go hypotesa deaivasa, fertet ráhkadit iešguđetlágan eksperimeanttaid (geahččaladdamiid) mat galget čájehit lea go dus riekta vai ii. Lea dehálaš govvidit geahččaladdamiid nu dárkilit ahte earát sáhttet dárkilastit du loahppabohtosiid jus seamma ládje čađahit eksperimeanttaid. Mii dadjat ahte hypotesa ferte sáhttit duššindahkat. Dat mearkkaša ahte ferte leat vejolaš earáide geahččalit duođaštit dan vuostá.

Teoriija guvlui jođus

Dađistaga go čađahat geahččaladdamiid, de soaittát šaddat hilgut muhtin hypotesa ja ráhkadit ođđa. Loahpas soaitá dus hypotesa mii orru doallame deaivása. Jus earát ožžot seamma bohtosa go don, de boahtá leat ovttaoaivilvuohta das ahte hypotesa lea buorre modeallan duohtavuođa čilget. Jus dutkanbirrasis lea dakkár ovttaoaivilvuohta, de oažžu hypotesa stahtusa teoriijan.