Python-simuláhtor dálkkádatdoaibmabijuide

Dálkkádatkriisa dagaha ahte máilmmis leat vuordimis issoras stuorra hástalusat. Beaivválaččat bohtet vaikko man ollu ođđasat, cavgileamit, logut ja statistihkka máilmmi birra odne ja boahtteáiggis, ja dan birra máid mii sáhttit dahkat. Lea bahá šlundut go álelassii bohtet ođđa logut ja ahkidis dieđáhusat. Ulbmil prográmmain máid dál galggat ráhkadit, lea addit dutnje (ja earáide geat geavahit prográmma) buoret bajilgova das máid sáhttá dahkat, ja makkár váikkuhusat das leat.

Don galggat válljet ja bidjat prográmmaii dálkkádatdoaibmabijuid ja diktit prográmma čájehit mo du doaibmabijut váikkuhit máilbmái 30 jagi ovddasguvlui. Dat mii lea oktasažžan doaibmabijuid ja váikkuhusaid oktavuhtii lea $$ {\mathrm{CO}}_2$$-hivvodat. Eará sániiguin: Man ollu geahpida doaibmabidju $$ {\mathrm{CO}}_2$$-luoitimiid, ja man ollu váikkuha dat fáktoraide nu mo temperatuvrii, áhpedássái ja dálkkádatbáhtareddjiiide?

Dáhtat, eavttut ja gáldut

• Dáhtavuođđu bargobihtáid ovdamearkkaide leat čuovvovaččat:
  • m-hivvodat maid doaibmabijut seasttihit servodaga, leat vižžojuvvon Project Drawdownas.
  • Dáhtat áhpedási lassáneami ja dálkkádatbáhtareddjiid birra leat vižžojuvvon Nature communications siiddus.
• Goappaš referánssat geavahit gitta 2 gráda liegganeami vuođđun, mii vástida 50 gigatonna CO₂ luoitimiid lassáneami jahkásaččat. (Dáid prognosaid gohčodit RCP 4.5 dahje RCP 6.)
• Álkivuođa dihte prográmmaovdamearka dahká dáid oktavuođaid lineáran.

Prográmma mielde geavaheaddji lea muhtin lágaš máilmmi ráđđejeaddji gii mearrida ovtta doaibmabiju juohke viđát jagi gitta 2045 radjái. Loahpas prográmma rehkenastá mii šaddá boađusin jagis 2050.

Don oainnát olles prográmma vuolábealde, muhto geahččal ipmirdit máid guhtege oassi doaimmaha, ovdal go čálát dan iežat prográmmii.

Prográmmakoda maŋŋil gávdno eambbo bienalaš čilgehus guđege oassái, nu ahte sáhtát áinnas doppe geahčastit jus lea mihkkege kodas máid lea váttis ipmirdit.

Go leat ožžon prográmma doaibmat, de sáhtát gávdnat eará doaibmabijuid Drawdown-neahttasiiddus ja lasihit daid doaibmabidjolistui. Don sáhtát maid rievdadit prográmma nu ahte geavaheaddji sáhttá álggahit doaimmaid dávjjibut, ovdamearkka dihte juohke nuppi jagi. (Muitte dasto lasihit eambbo doaibmabijuid álggos, vai geavaheaddjis leat doarvái maid gaskkas vállje.)

Go leat rievdadan prográmma nu mo háliidat, de sáhttá luohkkáustibii vuodjit prográmma ja oaidnit gávdná go daid buoremus doaibmabijuid.

Mii geahččat dál prográmma iešguđet osiid. Jus leat juo ipmirdan máid olles dat koda bargá, de it dárbbaš lohkat dán.

Doaibmabidjolistu

ráhkada listtu mas leat buot doaibmabijut. Buot bárralogut (ja 0) listtoindeavssas lea doaibmabidjonamat, ja buot gullevaš árvvut leat bárahisloguid sajiin.

Seastinlistu

lea guoros listu masa devdojuvvojit logut go geavaheaddji vállje doaibmabijuid.

TempLoahppaJahki

lea 2050 prognosa.

Báhtareaddjit

lea prognosa dasa gallis šaddet dálkkádatbáhtareaddjin áhpedási lassáneami geažil jagi 2050 radjái.

CO2jahkasas

lea prognosa dasa man ollu CO₂-luoitin lassána jagi 2050 radjái.

For-fárffut ja doaibmabijut

For-fárfu álgá jagis 202 (30 jagi ovdal 2050) ja unnu viđain juohke háve go vuodjá, gitta boahtá 0 radjái, mii dasto leat jahki 2050.

Dan vuosttaš fárffu siste vuddjo ođđa fárfu mii čájeha vejolaš doaibmabijuid maid sáhttá álggahit. Dát lea biddjon fárfui danne go háliidit dušše čálihit doaibmabiju nama, ii ge árvvu. (Don soaittát muitit ahte doaibmabidjonamma lei bárralohkosajiin Doaibmabidjolisttus? Das mii atnit ávkki dál.)

Doaibmabidju lea variábel man geavaheaddji čállá sisa (dan doaibmabiju nummar man háliida álggahit). Dán nummara mii rievdadit indeaksanummariin (vuosttaš indeaksa lea 0), ja de lasihit gullevaš árvvi min Seastit-listui.

del mearkkaša Delete, ja dat mii dáhpáhuvvá dás lea ahte doaibmabidju váldo eret Doaibmabidjolisttus, nu ahte geavaheaddji ii sáhte álggahit seamma doaimma eambbo háviid.

Boađus

Dál mii leat ollen nu guhkas ahte háliidit čálihit bohtosa geavaheaddji doaibmabijuin. Mii álgit gráfaiguin.

np.cumsum lea funkšuvdna mii gávdno Numpys, ja mii subme muhtin listtu loguid (lasiha indeaksa 0 indeaksa 2:ii, jna.). Dán mii dahkat dan dihte go doaibmabijut maid mii álggahit, galget bistit gitta jahkái 2050. Dat eai bisán go mii álggahit ođđa doaibmabijuid.

Kum2 bokte mii submet oktii vel ráhkadan dihte gráfa mii čájeha buot seastimiid supmi olles 30-jagi áigodagas, ii ge man ollu lea sesttojuvvon juohke viđat jagi.

Danne go mii áigut ráhkadit eambbo gráfaid main leat seamma árvvut x-áksás, de mii ráhkadit listtu man namma lea xlistu, vai eat dárbbaš čállit dáid árvvuid juohke gráfa olis.

MaxCO2list leat y-áksá árvvut. Danne go $$ {\mathrm{CO}}_2$$ luoitimiid meroštit lassánit 50 gigatonnain jahkásaččat, de dán logu ferte geardut jagiid loguin mat leat vássan.

plt.title lea govvosa namma.

plt.xlabel ja plt.ylabel lea x-áksá ja y-áksá namat.

ax1.plot lea ieš gráfatevdnen. Álggos dat muitala makkár loguid mii áigot geavahit x-áksás, ja dasto y-áksá loguid. Jus mii háliidit, de sáhttit lasihit label= nammadan dihte gráfa.

Vii lasihit "%.2f" % rievdadan dihte mo Python čáliha loguid. Dás mii háliidit 2 deimála.

Máhcahus if ja else vehkiin

Loahpas mii háliidit máhcáhusa addit geavaheaddjái su válljemiid ektui. Jus lea sestton eambbo go 256,7 gigatonna $$ {\mathrm{CO}}_2$$, de oažžu geavaheaddji dieđu ahte lea válljen buoremus válljejumiid. Jus ii leat válljen optimála válljejumiid, de oažžu eará dieđu (else čálihuvvo jus if gáibádus ii leat oláhuvvon).

Máhcáhusovdamearkkat

"Ollu lihkku! Don nagodit unnidit vurdojuvvon CO2-luoitimiid 255.66 gigatonnain. Temperatuvra lassána dušše 1,66 gráda, ja 18,75 miljovnna olbmo sáhttet giitit du go eai gártan báhtarit dálkkádaga geažil!

Bures geahččalan! Válljejit bures, muhto eará doaibmabijut livčče doaibman buorebut."