Ionačanastat ja metállačanastat - Naturfag (SF) - NDLA

Njuike sisdollui
Fagartikkel

Ionačanastat ja metállačanastat

Kemiijalaš čanastagat atomaid gaskkas leat geasuheaddji fámut gaskkal negatiiva elektrovnnaid ja positiiva váibmosiid. Guokte váldosortta leat ionačanastagat ja metállačanastagat.
Periodavuogádat čanastatsorttaiguin. Illustrašuvdna.
Atomasorttaid sadji periodavuogádagas addá ávkkálaš dieđuid čanastatsorttaid birra atomaid gaskkas. Govva: Rice University / CC BY 4.0

Ionačanastat - metállat ja ii-metállat gávnnadit

Elektrovdnabárat sáhttet ávdnejuvvot maiddái dan bokte go elektrovnnat sirdet ovtta atomas nubbái. Natriumas lea bárakeahtes elektrovdna olggumus gearddis. Kloras lea maid bárakeahtes elektrovdna iežas olggumus gearddis.

Natrium addá eret ovtta elektrovnna ja oažžu badjelbáhcaga positiiva láddagasain. Šaddá positiiva ionan. Klora váldá vuostá ovtta elektrovnna, ja oažžu badjelbáhcaga negatiiva láddagasain. Šaddá negatiiva ionan.

Negatiiva ja positiiva ionat geasuhit nubbi nuppi, ja de bohciidit čanastagat ionaid gaskkas. Dábálaččat leat ionačanastagat ávdnasiin mat leat ráhkaduvvon metállain ja ii-metállain.

Natriumkloriida modeallat. Illustrašuvdna.
Guokte vuogi čájehit natriumkloriida ionafierpmádaga. Natriumionat (sáhppadat) ja kloriidaionat (ruonát) leat organiserejuvvon dainna lágiin ahte šaddet nu ollu vuostelas láddagasat go vejolaš. Juohke iona lea čadnon guđa eará ionii. Govva: Rice University / CC BY 4.0

Ionačanastat ii goassige gávdno dušše guovtti eaŋkiliona gaskkas. Ionat leat čadnon oktii fierpmádahkan mas leat positiiva ja negatiiva ionat. Dat dáhket nu gohčoduvvon ionafierpmádaga.

Ionaovttastusaid gohčodit áinnas sáltin. Sálti-sánis lea viidát mearkkašupmi luonddufágas go beaivválaš gielas. Mii eat oaivvil dušše dan sáltti man geavahit bibmui (NaCl), muhto buot ovttastusaid main ionačanastagat dollet atomaid oktii.

Manne ávdnejit metállat joavkkuin 1 gitta 14 radjái álo positiiva ionaid?

Metállain leat dábálaččat okta dahje guokte elektrovnna iežaset olggumus gearddis. Maŋŋil go daid leat addán eret, leat dan gearddis mii de lea olggumusas gávcci elektrovnna. Dan dilis leat ávdnasat hui stabiila.

Go metállat addet eret negatiiva elektrovnnaid, de ožžot badjelbáhcaga positiiva láddagasain. Neutrála atomat rivdet positiiva ionan.

Positiiva metállaionaid birastahttejit elektrovnnat. Illustrašuvdna.
Metállačanastagas addet metállat iežaset olggumus elektrovnnaid oktasaš elektrovdnabalvii. Govva: Muskid / CC BY-SA 4.0

Metállačanastat - oktasaš elektrovdnabalva

Metállačanastat gávdno duššefal metállain. Doppe addet atomat eret olggumus elektrovnnaid oktasaš elektrovdnabalvii. Positiiva metállaionat geasuhuvvojit negatiiva elektrovdnabalvii ja bissot ovttas.

Loažžadit čadnon elektrovnnat addet metállaide mihtilmas iešvuođaid, ovdamearkka dihte návcca jođihit el-rávnjji ja lieggasa.

Dán lea/leat čállán Thomas Bedin.
Maŋemusat ođastuvvon 2019-08-29