Hárjehusbarggut – genat árbejuvvojit ja rivdet - Naturfag (PB) - NDLA

Njuike sisdollui
Oppgave

Hárjehusbarggut – genat árbejuvvojit ja rivdet

Bargga dáiguin hárjehusbargguiguin oahppan dihte genaid ja árbbi birra, ja oažžun dihte ipmárdusa genetihka vuđolaš prinsihpain.

  1. Ráhkat russenskovi vilges ja čáhppes sávzii mas guolgaivdni árbejuvvo kodominánta árbbi bokte. Vállje ovdamearkka dihte V ja Č symbolan ovddas. Ráhkat loahpas bajilgova mii čájeha jahkkehahttivuođa mo boahtte buolvva fenotiipaid ja genotiipaid juohku šaddá.

    Vilges sávza ja čáhppes sávza gullevaš genotiipaiguin. Vilges sávzzas lea stuora V stuora V ja čáhppes sávzzas lea stuora Č stuora Č. Illustrašuvdna.

  2. Ráhkat russenskovi mii čájeha intermediára árbbi rukses ja vilges hearvaledjonnjálbme-rásiin. Ráhkat loahpas bajilgova mii čájeha jahkkehahttivuođa mo boahtte buolvva fenotiipaid ja genotiipaid juohku šaddá.

    Okta rukses lieđđi mas lea genotiipa stuora A stuora A ja okta vilges lieđđi mas lea genotiipa unna a unna a. Illustrašuvdna.

  3. Nagodat go sohkamuora bokte gávnnahit lea go iešvuohta (ruoksat) dominánta, resessiiva ja/dahje sohkabeallái čadnon árbi? Vuođuš iežat čuoččuhusa.

    Sohkamuorra mii čájeha muhtin dávdda árbbálašvuođa golmma buovva badjel. Buohcci dievdu oažžu mánáid dearvvaš nissoniin. Soai oažžuba buohcci bártni gii oažžu mánáid, buohcci nieidda ja dearvvaš bártni, dearvvaš nissoniin. Soai oažžuba dearvvaš bártni, gii oažžu dearvvaš bártniid ja nieiddaid dearvvaš nissoniin. Soai oažžuba buohcci nieidda gii oažžu ovtta buohcci ja ovtta dearvvaš bártni ja ovtta dearvvaš nieidda, dearvvaš dievdduin. Soai oažžuba ovtta buohcci ja ovtta dearvvaš nieidda geat eaba oaččo mánáid. Illustrašuvdna.

  4. Sohkabeallái čadnon árbi: Ráhkat russenskovi gaskkal dáid:

    1. nisson geas lea váilevaš ivdneoaidnu (XfXf) ja dievdu geas lea dábálaš ivdneoaidnu (XFY)
    2. dievdu geas lea váilevaš ivdneoaidnu (XfY) ja nisson (XFXf) gii guoddá váilevaš ivdneoainnu gena

  5. Govas oainnát ahte okta njealljii mánás lea árben muhtin dávdda. Alit ivdni čájeha dávdda. Gávnnahat go lea go dávda sohkabeallái čadnon dahje ii, ja lea go dominánta vai resessiiva? Vuođuš iežat vástádusa!

    Russenskovvi etniin ja áhčiin, mas eadni guoddá ovtta dávdda, dan botta go áhččii ii daga dan. Mánát leat okta nieida guhte ii leat guoddi, okta bárdni guhte ii leat guoddi, okta nieida guhte lea guoddi, muhto dearvvaš ja okta bárdni guhte lea guoddi ja buohcci. Illustrašuvdna.
  6. Árbi ja biras: Vállje muhtin iešvuođa ja smiehta mo don doaivvut árbi ja biras váikkuhit dán iešvuhtii. Digaštala earáiguin ja reflektere nuppiid ákkaid birra.
  7. Mo biras sáhttá váikkuhit genailbmama rievdamiidda? Mii dáhpáhuvvá genaiguin? Buvtte moadde ovdamearkka birasfáktoriin mat sáhttet jáddadit muhtun genaid ja aktiveret earáid.
  8. Mutašuvnnat
    1. Ráhkat bajilgova (listtu) mas leat mutašuvnnaid iešguđet kategoriijat. Sirre daid dan mielde mii lea dáhpáhuvvan DNA:s (genat ja kromosomat).
    2. Vállje dovddus iešvuođa dahje dávdda mii boahtá mutašuvnnas. Geahččal gávnnahit mii lea genehtalaš sivvan, ja máid mutašuvnnat mearkkašit individii.
Dán lea/leat čállán Kristin Bøhle.
Maŋemusat ođastuvvon 2024-09-03