Kodominánta, intermediára ja resessiiva árbi
Go váhnemat mat leat homozygota muhtin iešvuhtii, ožžot heterozygota maŋisbohttiid main lea muhtinlágan seaguhus váhnemiid iešvuođain, dadjat ahte árbegeaidnu lea intermediára dahje dievasmeahttun dominánta.
Klassihkalaš ovdamearkka intermediára árbbálašvuhtii gávdnat mii "hearvaledjonnjálbme" nammasaš hearvarásis. Go šattut main leat rukses ja vilges lieđit sehkkejuvvot, ožžot buot boahtte buolvva šattut guvgesrukses liđiid. Maŋisboahttit leat heterozygota dan iešvuhtii ja ožžot nappo juogalágan seaguhusa váhnemiid iešvuođain.
Muhtomin geavvá ahte organismmat mat leat heterozygota muhtin iešvuhtii, čájehit guktot fenotyhpaid. Dán gohčodat kodominánsan ja gusto ovdamearkka dihte sávzza ulloivdnái ja AB varrajovkui. Jus goappešat sávzzas mat sehkkejuvvoba, lea árbbálašvuohta čáhppes ja čuvges ullui, šaddá seagusskovvi nu mo govva čájeha. Jáhkehahtti lea ahte boađusin lea 1/4 čuvges ullu, 2/4 seaguhus ja 1/4 čáhppes ullu.
Varrajoavkkut AB0-vuogádagas – kodominánsa
Genas mii mearrida guhte varrajoavku mis lea, leat golbma vejolaš allela: A, B ja 0. Mii árbet návcca ráhkadit varrajoavkku sihke eatnis ja áhčis, ja vejolaš kombinašuvnnat allelain genabáras leat genotyhpat 00, A0, B0, AA, BB ja AB. Dát allelat genabáras leat seamma sajis goabbatge kromosomas. Nubbi kromosoma kromosomabáras boahtá eatnis, ja dat nubbi ges áhčis.
Jus mii árbet genotyhpa A0 dahje AA, lea mis goappešat dilalašvuođain varrajoavku A, dannego A gokčá 0. Seamma láhkái šaddá sihke B0 ja BB varrajoavku B.
Allelat A ja B leat seamma dominánttat ja váikkuhit seamma garrasit, ja ges allela 0 lea resessiiva (vuolládasti). Varrajoavkkut šaddet danin 0, A, B ja AB ABO-vuogádagas.
Jus muhtin indiviiddas lea sihke A ja B allela, nappo genotyhpa AB (sihke varrajoavku A ja B oktanis), šaddá maiddái fenotyhpa AB (sihke varrajoavku A ja B oktanis). Dát gohčoduvvo kodominánsan.
Sis geain lea varrajoavku AB, leat sihke A ja B joavkku bajildusproteiinnat dain rukses varraseallain, dan ektui go dat bajildusproteiinnat váilot 0 varrajoavkkus. Dán birra sáhtát eanet lohkat čuovvovačča vuolde Varrajoavkkut ja varrasirdin.
Varrajoavku | A | B | AB | 0 |
|---|---|---|---|---|
| Oassemearri | 49 % | 8 % | 4 % | 39 % |
| Allelat | AA, A0 | BB, B0 | AB | 0 |
Muhtin genotyhpat ihtet dušše oidnosii erenoamáš iešvuohtan jus olmmoš lea homozygota resessiiva gena ektui. Nappo ferte oažžut dan resessiiva gena goappešat váhnemiin jus galgá resessiiva iešvuođa oažžut.
Ovdamearkan dása leat ruoná earttat, vilges "hearvaledjonnjálbmi", varrajoavku nolla (0), čuvgesalit čalmmit ja dat ahte leat albino, nu mo vilges ealga bajimus govas lea.
Allela sáhttá doaibmat dominántan, resessiivan, dievasmeahttun dominántan (intermediára / "gasku") dahje kodominántan ("sihke ja", dego varrajoavku AB).
Guoskevaš sisdoallu
I denne simuleringen kan du trene på dominant, recessiv, kodominant og kjønnsbundet arv. Simuleringen inneholder også en quiz.
Dán geahččaladdamis gávnnahat varrajoavkku anti A- ja anti B-seruma vehkiin, ja oahpat mo antiávdnasat ja antigenat reagerejit nubbi nuppiin.