Chile er i dag eit demokrati med ytringsfridom og pressefridom, men mediemakta er samla på få hender. To familiar eig nesten alle media i landet. Derfor kjem ikkje alle samfunnsgrupper til orde i media.
Intervju med den chilenske journalisten og forfattaren Jorge Romero.
Demokrati i skuggen av militærdiktaturet
Chile blei ein sjølvstendig, demokratisk stat i 1818. Landet har derfor ein historisk tradisjon for demokrati på linje med Noreg.
I heile Latin-Amerika er det store forskjellar mellom rike og fattige. Chilensk historie er derfor prega av sterke politiske motsetnader mellom menneske som tilhøyrer ulike sosiale klasser, til dømes landeigarar og arbeidarar.
I 1973 blei den demokratisk valde presidenten, sosialisten Salvador Allende, styrta gjennom eit USA-støtta militærkupp. General Augusto Pinochet overtok makta, og landet blei styrt av dei militære heilt fram til 1990. I denne perioden blei opposisjonelle fengsla, og mange forsvann sporlaust.
I dag har landet igjen ein demokratisk vald president og ei lovgjevande forsamling. Presidenten utnemner regjeringa.
Mannen til Ana Rojas var ein av dei mange som forsvann då dei militære hadde makta i Chile. I år 2000 kunne chilenske aviser fortelje at høgsterett hadde oppheva immuniteten til general Augusto Pinochet, slik at han kunne bli straffedømd for ugjerningane sine mot det chilenske folket.
Marknadsliberalisme og eigarmakt
Chilensk politikk er prega av privatisering og marknadsliberalisme. I mange land i Latin-Amerika er det nokre få familiar som har store eigedomar og mykje makt. Dette blir kalla oligarki (fåmannsvelde).
To familiar eig 90 % av chilenske medium:
- Copesa-familien eig sju aviser og dei ti viktigaste radio- og fjernsynskanalane.
- Edwards-familien eig dei tjue største avisene.
Det finst andre medium, men desse har dårleg økonomi og vanskelege arbeidstilhøve. Nokre opposisjonelle aviser får tilskot frå eksilchilenarar eller andre støttespelarar i utlandet.
Medieeigarskap og demokrati
Chile har i prinsippet ei fri presse, og er rangert på topp blant landa i Latin-Amerika når det gjeld pressefridom. Ei årsak til dette er at rangeringa legg lita vekt på eigarstruktur. I eit reelt demokrati er makta delt, og alle grupper i folket kjem til orde. I Chile eig eit fåtal personar alle viktige medium. Det fører til at røysta til ulike folkegrupper ikkje i like stor grad blir høyrd.
Den interamerikanske kommisjonen for menneskerettar (CIDH) problematiserer dette forholdet i ei prinsipperklæring om ytringsfridom som gjeld for alle statar i Sør- og Nord-Amerika. Her heiter det:
«Monopoler og oligopoler i medieeierskapet og mediekontrollen [...] konspirerer mot demokratiet ved å begrense mangfoldet som må til for å sikre den fulle utøvelsen av borgernes rett til informasjon».
(Kjelde: Kampen om ordet i Latin Amerika.)