Klassiske håaleme-disposisjovne
Dïhte klassiske håaleme-disposisjovne hijvenlaakan sjeahta dejtie tsiehkide gusnie tjoerebe ryöktesth jïh ræhpas mijjen mïelen åvteste argumenteradidh, vuesiehtimmien gaavhtan aktene politihkeles digkiedimmesne. Voestegh aamhtesem jallh dåeriesmoerem buerkiestibie, dan mænngan argumenteradibie mijjen vuajnoen åvteste. Daennie såarhts håalemisnie gujht argumentasjovne stööremes sijjiem åådtje. Aaj feeste-håaleme edtja jaehkiehtidh. Man åvteste tjïelten åejvie byöroe garmerdimmiem åadtjodh? Man åvteste dan aelhkie reakeds-maanam iehtsedh? Feeste-håaleme lea dan såarhts gyhtjelassi bïjre. Dan åvteste maehtebe dam klassiske håaleme-disposisjovnem aaj feeste-håalemisnie nuhtjedh, tjoerebe ajve dam ånnetji tseahkan sjïehtedidh.
- Aalkoe (exordium)
- Aamhtese-buerkiestimmie, soptsese (narratio)
- Argumentasjovne (argumentatio)
- Galhkuve (peroratio) "Argumentasjovne geehpes"
Åejvie-leavloe narratiose
Guessieh aktene hïejesne, skyllemisnie jallh reakeds-sïelskesne maaje ohtje itjmiesvoetem sijhtieh, men uvtemes sjollehtimmiem. Dah joe sïemes reakeds-maana, provrese jallh skyllije-maana lea akte åajvoeh almetje – nov gujht raaktan dan åvteste dah leah feestese båateme!
Feeste-håalemen sisvege lea dan åvteste uvtemes narratio, soptsese: Maam reakeds-maana dorjeme daan mearan jieliedisnie? Guktie dïhte læhkoes provkome sov iehtseles gaavnedi? Mah murreds smaave soptsesh vuesiehtieh skyllije-maana akte mavvas jïh vijsies noere?
Vuesiehtimmie goh argumeente
Men jalhts histovrijh uvtemes edtjieh sjollehtidh, dah aaj fungeradieh – ovryöktesth – goh argumeenth. Dah leah tjïelke vuesiehtimmieh gaajhkide dejtie hijven jïjtsevoetide mijjieh almetjasse bïejebe, maam sïjhtebe earoehtidh. Dan åvteste maehtebe aaj jiehtedh feeste-håaleme akte argumentereeden teekste, argumentasjovne ajve hammoem åådtjeme mij tseahkan sjeahta.
Byjjes krïevenassh feeste-håalemasse
Feeste-håalemidie såemies byjjes njoelkedassh gååvnesieh. Vuesiehtimmien gaavhtan dle iktesth sjeahta håalemem aelkedh aktine heelseginie. Doh vihkielommes guessieh nommine jallh tihtelinie neebnebe, jïh dïhte man vööste håaleme lea stuvreme, minngemes neebnebe. Feeste-håaleme aaj aktine jovkes-gaerine provresinie jallh heevehtæjjine orrije, jallh gulmh golme hurra.
Håalemem bueriedidh
Juktie håalemem bueriedidh maehtebe jarhpoedidh, garmerdidh jallh girmedh. Maehtebe vuesiehtimmien gaavhtan jiehtedh:
Gosse Åvla jeehti edtji Oslose vuelkedh dellie vïenhtimh jabjoeh sjïdteme. Dïhte, guhte oktegh lyjhkoe vaeresne årrodh. Jïh ij gåessie sïjhth gåabph vuelkedh jïh ij sijjiem lyjhkh gusnie jïjnjh almetjh.
Gåarede aaj lustesvoetem nuhtjedh. Jïh gosse föörhkedibie dellie hijven aajmoe sjædta. Men mujhtieh, vihkele lustesvoete tseahkan sjeahta.