Mjølkeproduksjon

Tida kua produserer mjølk, blir kalla laktasjonsperioden. I laktasjonsperioden blir kua mjølka, og mjølka blir til ulike meieriprodukt.

Om lag halvparten av norske kyr bur i lausdriftsfjøs der dyra beveger seg fritt. Her blir dei mjølka anten ved hjelp av ein mjølkerobot eller i mjølkestall. Resten av kyrne bur i båsfjøs der dei står i kvar sin faste bås og blir mjølka der.

Det krev mykje energi å vere ei høgtytande mjølkeku. Ei norsk mjølkeku produserer cirka 8000 liter mjølk i året! Derfor er det viktig med godt stell, og med rett fôring i laktasjonsperioden. Særleg viktig er det at fôret inneheld nok energi og kalsium, for kua bruker mykje av det til mjølkeproduksjonen.

Mjølkemengda stig raskt dei første dagane etter kalving, og ho held fram med å stige i seks til åtte veker etter kalving, for deretter å minke gradvis fram til kua sluttar å mjølke etter om lag ti månader. Innhaldet av feitt og protein i mjølka er vanlegvis høgast kort tid etter kalving og lågast når den daglege mjølkemengda er størst, og så aukar det litt utover i laktasjonsperioden.

Om lag halvparten av mjølka i Noreg blir henta inn ved hjelp av såkalla mjølkerobotar, der kyrne sjølve går inn i mjølkeroboten og blir mjølka automatisk. Mjølkerobot finst i dag på omtrent ein tredel av norske mjølkegardar. Her kan du sjå ein film om korleis mjølkeroboten fungerer:

Nyare forsking har vist at mengda energi vi fôrar kyrne med i dei første dagane og vekene etter kalving, avgjer kor høg avdrått vi får, både per dag og gjennom heile laktasjonsperioden. Tidlegare var det vanleg å registrere ytinga til kyrne og så tildele fôr etter kor mykje mjølk dei gav. No har vi tilgang på dataprogram som gjer at vi kan planlegge, føreseie og styre mjølkemengda ut frå det som gir best økonomi og utnytting av ressursane på garden. Dette kallar vi strategisk fôring.

Opne bilete i eit nytt vindauge

CC BY-NC-SA

Bilete: Sigmund Krøvel-Velle

Gjennomsnittleg årsyting for mjølkekyr i Noreg ligg på i underkant av 8000 liter mjølk per år. Dette blir rekna som eit optimalt nivå for å utnytte evna og fortrinnet til kua som drøvtyggar med vanleg godt grovfôr. Men spreiinga i yting er betydeleg, og i mange besetningar er den gjennomsnittlege årsytinga 10 000 liter eller meir. Mange, men ikkje alle som oppnår så høge ytingar, bruker relativt mykje kraftfôr. Har vi eit godt og næringsrikt grovfôr, og kanskje òg tilgang på andre fôrmiddel som fôrmais, betar og potet, kan vi oppnå høg yting utan spesielt høg bruk av kraftfôr. Dette krev god kunnskap om behova til dyra og innhaldet i det vi fôrar med, og dessutan god fôrplanlegging.

Opne bilete i eit nytt vindauge

CC BY-NC-SA

Bilete: Øystein Søbye

Hos storfe, til liks med hos alle pattedyr, blir hormona i kroppen påverka slik at mjølkeproduksjonen startar hos mora rett etter at ho har fødd. Dei første døgna i mjølkeperioden er mjølka spesielt rik på næring som den nyfødde treng. Mjølka inneheld dessutan òg immunstoff som ungen har evne til å suge opp dei første timane. Dei er viktige for å verne det unge dyret mot infeksjon. I løpet av den første veka etter kalving går det høge innhaldet av protein, andre næringsstoff og immunstoff ned, og mjølka får den vanlege samansetjinga si. Hos ku kallar vi dei første fem døgna råmjølkperioden. Den mjølka som blir produsert då, er svært godt eigna som fôr til kalven, men må ikkje leverast til meieriet. Råmjølka som kalven ikkje drikk fersk, bør takast vare på så ho ikkje blir sur eller skjemd på anna vis. Ho kan vere eit godt kalvefôr.