Historikk
I Ungarn reknar ein med at det har gått føre seg vinproduksjon i 4000 år. I desse åra har ulike folkegrupper hatt herredøme over landet, slik at omfanget av vindyrkinga har variert noko. Under tyrkarane (muslimar) sin okkupasjon stod det dårleg til med produksjonen. I kommunistperioden gjekk det derimot bra, då ein del private hadde høve til å drive verksemda si.
Vinregionar
Det finst 20 vinområde (Minöségi Bor) med kvalitetsvin frå definerte område. Vi skal berre ta for oss dei som er mest aktuelle for oss.
Tokaj
Frå gammalt av har Tokaj vore den store ungarske vinen. Han har blitt omtalt som «vinkongen, kongevinen». Den edlaste gjekk stort sett til fyrstehusa i Europa, og den russiske tsaren hadde ei eiga avdeling soldatar som vakta transporten av Tokaji Essencia til St. Petersburg.
Med Tokaj-vin tenkjer vi først og fremst på dei søte Aszú-vinane, men det blir òg laga noko tørr vin. Druene som blir brukte, er mest Furmint, men òg noko Hárslevelu. Utgangspunktet for den søte vinen er druer med edelròte. Det blir hausta inn klasar med botrytisangrep. Dei angripne druene blir plukka av og lagde for seg i bøtter (puttons) som tek 25 kg. Av dei andre druene blir det laga ein vanleg tørr kvitvin. Safta som eventuelt har runne av dei botrytisangripne druene, blir tappa frå og kalla Essencia. Resten blir knadde til ein fruktmasse. Så blir den tørre kvitvinen sett til frå tre til seks bøtter med den søte fruktmassen som først er blitt løyst opp i litt annan vin og klara. Vinen blir gjæra i 3–6 månader og så lagra i minst 5 år.
Det spesielle med Aszú-vinane er at dei har eit visst innhald av syre saman med det søte. Det gir ein viss balanse mellom det søte og det friske. Dei er òg relativt alkoholsterke, frå 13 til over 15 prosent utan tilsetjing av sprit.
Tokaj 200
Det blir laga ein endå meir spesiell søt vin av Essenciaen. Med eit sukkerinnhald på over 600 gram per liter blir sukkerkonsentrasjonen så høg at det må ein heilt eigen gjærsopp (Tokaj 200) til for å få til gjæring. Gjæringa går svært sakte og kan ta fleire år. Vinskribenten Tom Stevenson skriv at han fekk smake ein vin som hadde gjæra i 13 år og berre hadde oppnådd ein alkoholstyrke på 2 prosent.
Eger
Området Eger ligg nordaust i landet rundt den gamle festningsbyen Eger. Som nemnt tidlegare var Ungarn ei tid okkupert av tyrkarane, men dei klarte ikkje å erobre Eger. Historia fortel at tyrkarane såg at forsvararane av byen drakk noko raudt tjuktflytande som gav dei kampmot. Angriparane trudde dei drakk okseblod, og gav opp kampen. Det var ikkje blod, men vinen til byen, Egri Bikavér, forsvararane drakk. Sidan har altså vinen blitt kalla «okseblod». Det finst fleire produsentar, så kvaliteten kan variere, men stort sett er det ein kraftig, robust og mørk vin med kryddersmak frå drua Kadarka. På polet finst òg ein litt søtleg type laga på Merlot-druer.
Balaton
Balaton er ein stor sjø som ligg sørvest for hovudstaden Budapest. Det ligg fleire vinområde rundt sjøen, men det er Badascony i nord, med vulkansk jord, som blir rekna som det beste. Produksjonen er ganske variert, men mesteparten er halvtørr kvitvin med noko friskleik og fylde og litt «austleg» kryddersmak. Det blir òg laga ein del søte vinar. Drua Italiensk Riesling er dominerande, men òg Furmint, Szürkebarát (Pinot Gris) og Rheinriesling.
Lenger nord i landet, rundt Mór, blir det òg laga ein del brukande tørre kvitvinar av mellom anna Chardonnay og Sauvignon Blanc. Ei rekkje store vinprodusentar frå Vest-Europa har dei seinare åra investert i Ungarn. Dette vil nok medverke til større kvalitet og stabilitet.
Til mat
Ein seier at til lokal mat passar lokal drikke best, og det gjer det så avgjort i Ungarn, som gjerne blir kalla landet til paprikaen. Rettnok er paprikafrukta kommen til Ungarn frå Amerika via Tyrkia, men det er ikkje noko anna land der ho blir så mykje brukt. Ho finst i allslags fargar, fasongar og smaksvariantar, frå den milde søte til den som brenn på tunga.
Egri Bikavér
Mykje av den ungarske maten er kraftig og smaksrik, som gulasj og gryteretter. Grunnlaget er gjerne paprika, kvitløk, løk, tomat og olje eller feit kraft. Med dette som utgangspunkt blir det laga retter av okse, kalv, svin, fugl eller fisk. Til dette er ein skikkeleg Egri Bikavér ypparleg.
Eger Merlot
Søtleg, rund og ikkje for mykje tannin, går greitt til kvitmuggostar og milde kjøttretter der det for eksempel er brukt edelsüsspaprika
Balaton, halvtørr
Fisk med litt smak, fjørfe, orientalsk mat.
Balaton, tørr
Fisk og skaldyr.
Tokaj
Dessertostar, smaksrike bær, fruktdessertar, friske molter.
For importerte druer (Chardonnay, Sauvignon osv.) blir bruken slik det er forklart under opphavsland.