Nøkkeltal

Opne bilete i eit nytt vindauge

CC BY-NC-SA

Bilete: Fancy Veer, Corbis, NTB

Vi nyttar nøkkeltala til å vurdere den økonomiske stoda i ei bedrift. Når vi reknar ut og samanliknar nøkkeltala for fleire år, eller samanliknar nøkkeltal frå fleire bedrifter, kan vi vurdere lønsemda i bedriftene.

Vi har valt ut nokon av dei mest nytta nøkkeltala frå tre område: rentabilitet, likviditet og finansiering.

Nøkkeltal for rentabilitet kallast òg for nøkkeltal for lønsemd. Dette er fordi renta på investert kapital seier noko om eigarane tener på investeringa si i bedrifta. Overskot gir positiv rentabilitet, mens underskot gir negativ rentabilitet. Rentabilitet blir berekna slik:

$$ \mathrm{Rentabilitet} =\frac{\mathrm{Resultat}}{\mathrm{Investert} \mathrm{kapital}}\times 100$$

Vi kan berekne rentabilitet av egenkapitatalen, og eventuelt av totaltkapitalen. Vi nyttar formelen over og set inn høvesvis totalkapital eller eigenkapital som investert kapital.

Rentabilitet av totalkapitalen

$$ \mathrm{Rentabilitet} \mathrm{av} \mathrm{totalkapitalen}=\frac{\mathrm{Resultat}}{\mathrm{Totalkapital}}$$

Når vi bereknar totalkapitalrentabiliteten, nyttar vi tal for den gjennomsnittlege totalkapitalen. For å finne gjennomsnittleg totalkapital summerer vi totalkapitalen per 1.1. og 31.12. og deler på to. Totalkapitalen består av både eigenkapital og gjeld. Vi samanliknar totalkapitalen med resultatet. Vi nyttar her resultatet før skatt pluss rentekostnader.

$$ \mathrm{Rentabilitet} \mathrm{av} \mathrm{totalkapitalen}=\frac{(\mathrm{Resultat} \mathrm{før} \mathrm{skatt} + \mathrm{rentekostnader}) \times 100}{\mathrm{Gjennomsnittleg} \mathrm{totalkapital}}$$

Rentabilitet av eigenkapitalen

$$ \mathrm{Rentabilitet av eigenkapitalen =}\frac{\mathrm{Resultat} \times 100}{\mathrm{Gjennomsnittleg} \mathrm{eigenkapital}}$$

For å finne gjennomsnittleg eigenkapital summerer vi eigenkapitalen 1.1. og 31.12. og deler på to.

Vi kan berekne rentabilitet av eigenkapital både før og etter skatt. Det vil seie at vi set inn resultat anten før skatt eller årsresultat i formelen.

$$ \mathrm{Rentabilitet} \mathrm{av} \mathrm{eigenkapital} \mathrm{før} \mathrm{skatt}=\frac{\mathrm{Resultat} \mathrm{før} \mathrm{skatt}\times 100}{\mathrm{Gjennomsnittleg} \mathrm{eigenkapital}}$$

$$ \mathrm{Rentabilitet} \mathrm{av} \mathrm{eigenkapital} \mathrm{etter} \mathrm{skatt}=\frac{\mathrm{\AA rsresultat}\times 100}{\mathrm{Gjennomsnittleg} \mathrm{eigenkapital}}$$

Bruttoforteneste (dekningsgrad)

Bruttoforteneste, også kalla dekningsgrad, er òg eit nøkkeltal. Dette nøkkeltalet finn vi både i budsjett- og rekneskapsoppstillinga. Vi reknar ut beløpet ved å trekkje varekostnaden frå salsinntekta. Beløpet blir rekna i prosent av salsinntekt. Beløpet og prosenten fortel oss kor mykje av salsinntekta som er igjen til å dekkje faste kostnader, etter at varekostnaden er betalt.

$$ \mathrm{Bruttoforteneste} \left(\mathrm{dekningsgrad}\right)=\frac{\mathrm{salsinntekt}-\mathrm{varekostnad}}{\mathrm{salsinntekt}}\times 100$$

Resultatgrad

Resultatgrada er kor stort årsresultatet er i forhold til salsinntekta, i prosent.

$$ \mathrm{R}\mathrm{esultatgrad} =\frac{\mathrm{\AA rsresultat}}{\mathrm{Salsinntekt}}\times 100$$

Likviditet fortel oss om bedrifta kan betale rekningar til rett tid. Vi bereknar to ulike likviditetsgrader, likviditetsgrad 1 og 2, som forholdstal. Eit forholdstal er ei samanlikning av to tal, utan å gjere det om til prosent. Vi samanliknar omløpsmidlar med kortsiktig gjeld.

$$ \mathrm{Likviditetsgrad} 1 =\frac{\mathrm{Omløpsmidlar}}{\mathrm{Kortsiktig} \mathrm{gjeld}}$$

Likviditetsgrad 1 bør helst vere minst 2. Det betyr at omløpsmidlane skal vere dobbelt så store som den kortsiktige gjelda.

$$ \mathrm{L}\mathrm{ikviditetsgrad} 2 =\frac{\mathrm{Omløpsmidlar} -\mathrm{varelager}}{\mathrm{Kortsiktig} \mathrm{gjeld}}$$

Når vi reknar ut likviditetsgrad 2, ser vi på dei mest likvide omløpsmidlane. Det vil seie dei som enklast kan gjerast om til pengar, og nyttast til å betale rekningar. Derfor trekkjer vi ut varelager, sidan det tek litt tid å gjere det om til pengar.

Forholdstalet bør vere minst 1. Det vil seie at dei mest likvide omløpsmidlane bør vere minst like store som den kortsiktige gjelda.

Arbeidskapital

Arbeidskapital er eit utrykk for kor stor økonomisk handlefridom bedrifta har. Arbeidskapital blir oppgitt som eit beløp, men det er ikkje nødvendigvis pengar som finst på ein bankkonto. Det er differansen mellom omløpsmidlar og kortsiktig gjeld.

$$ \mathrm{A}\mathrm{rbeidskapital} = \mathrm{omløpsmidlar}-\mathrm{kortsiktig} \mathrm{gjeld}$$

Eigenkapitalprosent kallar vi òg for soliditet, sidan nøkkeltalet viser kor solid bedrifta er. Vi samanliknar storleiken på eigenkapitalen med totalkapitalen.

$$ \mathrm{E}\mathrm{genkapitalprosenten} (\mathrm{EK} \%) =\frac{\mathrm{Eigenkapital}\times 100}{\mathrm{Totalkapital}}$$

Vi skal no rekne ut nøkkeltala for årets rekneskap i ei bedrift, og samanlikne med fjorårets nøkkeltal.

Vi har kalla fjoråret for 20X0 og dette året for 20X1.