Johan Turin bïjre
Johan Turi njoktjen 12.b. 1854 reakasovvi Guovdageajnosne jïh rahkan 30.b. 1936 sealadi dej orre årrome-dajvesne noerhtelen Duortnosjaevrie, Sveerjen bielesne. Turin fuelhkie tjoeri Duortnosjaevrien noerhte-bealese juhtedh gosse idtji åadtjoeh vielie juhtedh Nöörjen jïh Såevmien raasten rastah. Idtji åadtjoeh daelvie-gåatoemasse Såevmesne vielie juhtedh.
Muitalus sámiid birra
Johan Turi båatsoe-saemie jïh tjaelije. Turi lij aaj beagkoes vijrije. Dïhte sïjhti saemiej bïjre soptsestidh jïh tjaeledh. Dïhte gærjam Muitalus sámiid birra (Soptsesh saemiej bïjre) jaepien 1910 tjeeli saemien-gïelesne, mij lij voestes gærja saemien-gïelesne mij saemie lea tjaaleme. Turi gærjam ektine Emilie Demant tjeeli. Turi båeries soptsestimmie-vuekien mietie tjeeli jïh tjaaleginie maehtebe lohkedh dovne goh histovrijen buerkiestimmieh dehtie aejkeste jïh aaj goh tjaalegh. Turi sïjhti saemiej tsiehkieh bueriedidh jïh dïhte ussjedi meehti saemiej tsiehkide reerenassese buerkiestidh guktie reerenasse edtji guarkedh jïh politihkem jeatjahtehtedh.
Gærjesne Turi soptseste båatsoe-saemiej jieledi bïjre 1900-låhkoen aalkovisnie. Dïhte aaj guvvieh båatsoe-saemiej jieliedistie guvviedi. Dah soptsesh leah båatsoe-burrien bïjre, guktie saemieh vijrin, staaloej bïjre, joejken bïjre jïh gellie jeatjah aamhtesi bïjre. Gærja lea tjiehpies-lidteratuvre, faage-lidteratuvre jïh ussjeden tjaalegh seammasïenten. Gærja gellie ovmessie gïelide jarkoestamme, v.g. danmarhken gïelese, sveerjen gïelese, englaanten gïelese, såevmien gielese.[1]
Jis sïjhth vielie Johan Turin bïjre lohkedh jïh dan guvvieh vuejnedh vuartesjh nedte-vuesiehtimmiem Saemien arkijveste (ajve noerhte-saemien gïelesne). Nedtevuesiehtimmie: Johan Turi girji MUITTALUS SAMID BIRRA 100 jagi