Novelle lea tjaaleldh jïh litterææren soptsese. Komposisjovne jïh gïele leah kåansten hammojne tjaaleme. Novelle lea åenehks soptsese maam tjaelije hæhtadamme.
Lissine:
- Ij man gallesh meatan
- Sïejhme aaj åenehks bodten aejkiemieresne heannede, aktene sijjesne
- Akten dahkoen jallh heannadimmien bïjre
- Maahta aelkedh "in medias res"
- Aalka ryöktesth dahkosne jallh ov-vaantosne
- Ierielimmine orrije
- Lohkije kaanne tjuara jïjtje ussjedidh minngie-gietjesne, guktie dellie maa sjædta? Idtji gaajhke jeahtasovvh
Viehkie-dïrregh novelline
- Soptsestimmie-vuekie
- Novelline göökte såarhth soptsestæjjah
Persovneles soptsestæjja: soptsestæjja lea meatan dahkosne
Autorale soptsestæjja: soptsestæjja lea dahkoen ålkoelisnie
Almetjidie buerkiestidh
Gosse dah ovmessie karakteerh/almetjh novellesne buerkiestibie dellie maehtebe naemhtie darjodh:
- Ålkoe-jïjtsevoeth buerkiestidh, goh aaltere, tjoele jïh plïere
- Sisnjelds-jïjtsevoeth buerkiestidh, almetji jïjtjevoete
Jïlhts maahta gellie almetjh/karakteerh novellesne årrodh, maehtebe daejtie göökte åejvie-såarhtide juekedh:
- Statihken almetjh: ij almetje dan jïjnje jarkelh heannadimmien mietie
- Dynamihken almetjh: jarkelieh jallh orre bielieh heannadimmien mietie vuesiehtieh
Byjresem buerkiestidh
Byjrese aktene novellesne aajmoem skaepede. Tjaelije sijjiem, tseegkemh jallh dåehkieh buerkeste. Sïejhme byjrese aaj meatan dahkoem buerkiestidh.
Komposisjovne
Novellesne tjaelije ovmessie vuekine heannadimmiem skaepede.
- In medias res, dellie mijjieh ryöktesth heannadæmman båetebe. Dellie lea joe mij akt heannadamme åvtelen novelle aalka
- Kronologije, dellie tjaelije kronologijen vuekien mietie soptseste
- Bååstide vuejnedh, dellie mijjieh åadtjobe daejredh mij aarebi heannadamme
- Tjaatsestimmie, dellie mijjieh åadtjobe maam akt daejredh mij åvtesne novellesne heannadamme
- Dialåågh jallh sceenh
- Referaate, tjaelije åenehks tjaala mij heannedeminie
Gïele jïh baakoeh veeljedh
Novellh ovmessie stijle-daltesh utnieh. Vuesiehtimmien gaavhtan vihkeles vueptiestidh jis tjaalegisnie lea aarkebiejjien-gïele, noere-gïele jallh byjjes gïele. Aaj tjaelije maahta ovmessie stijle-daltesh utnedh seamma tjaalegisnie.
Baakoeh
| Saemien | Daaroen |
|---|---|
| jïjtsevoete | egenskap |
| ålkoe-jïjtsevoeth | ytre egenskaper |
| sisnjelds-jïjtsevoeth | indre egenskaper |
| jïjtjevoete | personlighet |
| tjoele | kjønn |
| statihke | statisk |
| dynamihke | dynamisk |
| byjresem buerkiestidh | skildre miljø |
| aajmoe | stemning |
| tjaatsestimmie | frampek |
| stijle-daltese | stilnivå |