Mangel på laktase
Dei som har laktoseintoleranse, har for lite laktase i tynntarmen. Resultatet er at mjølkesukkeret ikkje blir klipt opp, og at det dermed ikkje kan bli soge opp i tynntarmen. Sidan mjølkesukkeret ikkje blir soge opp i tynntarmen, passerer det vidare til tjukktarmen. Tjukktarmen kan ikkje suge opp laktose, og mjølkesukkeret vil derfor føre til irritasjon og diaré. Dei fleste laktoseintolerante vil òg vere plaga av magesmerter og luft i magen, sidan mjølkesukkeret blir brote ned til gassar av bakteriar som finst i tjukktarmen.
Forbigåande laktoseintoleranse
Ein stor del av befolkninga i verda manglar laktase og har derfor laktoseintoleranse. Det er òg viktig å vere klar over at personar som elles ikkje har laktoseintoleranse, kan ha ein forbigåande intoleranse for laktose i samband med, eller i etterkant av, diaré. Laktase er nemleg eit enzym som sit ytst på tarmtottane, og ved diaré, cøliaki eller andre skadar på tynntarmen vil det ikkje bli produsert nok laktase, noko som vil føre til ein forbigåande laktoseintoleranse. Dette er grunnen til at personar med ubehandla cøliaki ikkje toler laktose før etter at dei har gått på glutenfri kost i ein periode, slik at tynntarmen er lækt.
Ulik toleranse
Mens dei som har mjølkeallergi, må halde seg heilt borte frå mjølkeprodukt, er det ikkje nødvendigvis slik for dei som har laktoseintoleranse. To laktoseintolerante personar kan nemleg ha svært ulik toleranse for laktose. Mens nokre laktoseintolerante toler ein del mjølkesukker, finst det andre som reagerer på sjølv ørsmå mengder. Kosthaldet ved laktoseintoleranse må derfor tilpassast den enkelte sin toleranse for mjølkesukker.
Prinsipp i kosten
Sjølv om toleransen for laktose er individuell, toler dei fleste 2–5 gram laktose per måltid utan å få symptom. Mange toler langt større mengder.
Matvarer som inneheld mykje laktose
Bør unngåast av dei fleste:
- mjølk
- tørrmjølk
- fløyte
- is
- brunost
- prim
- sjokolade
- graut og andre rettar som inneheld mykje mjølk
Laktosefrie matvarer
Kan etast fritt:
- alle faste kvite ostar som edamer, gouda, Norvegia, riddarost og Jarlsberg
- smørbare smelteostar
- soyais
- soyayoghurt
- rismjølk
- havremjølk, bokkveitemjølk, sesammjølk, mandelmjølk
- egg
- margarin utan mjølk
- matoljer
- reine filetar av fisk
- reine filetar av kjøt
- frukt, bær
- grønsaker, belgfrukter
- nøtter, frø
- gryn, mjøl, frukostblandingar
- ris, pasta
- syltetøy, sukker, sirup, honning
Matvarer med litt laktose
Dei fleste kan ete litt av dette:
- smør
- margarin
- brød/bakarvarer tilsett(e) mjølk
- laktoseredusert lettmjølk
- leverpostei
- cottage cheese
- magre smøreostar
- fiskekaker og fiskebollar
- pølser
Hugs
Ved mjølkeallergi er det sjølve proteinet i mjølka ein ikkje toler. Ved laktoseintoleranse er det innhaldet av laktose (mjølkesukker) i mjølka kroppen ikkje tolererer i for store mengder.
Mjølkesukker finst berre i mjølk, mjølkeprodukt og matvarer som inneheld mjølk.
Tips
På apoteket får ein kjøpt følgjande:
- Enzymdropar som spaltar laktose. Dersom ein tilset slike dropar i mjølk og fløyte, vil 70–95 % av laktosen bli spalta.
- Enzymtablettar som kan nyttast i situasjonar der ein veit at ein kjem til å ete laktosehaldig mat.