Klipping
Ein film består av enkeltbilete og biletsekvensar som blir viste i ei bestemd rekkefølgje. Det er denne rekkefølgja som skaper samanheng og meining i filmen. Kvart bilete blir påverka av det biletet som er vist før og det biletet som kjem etterpå. Når vi ser to bilete etter kvarandre, leiter hjernen vår etter ein samanheng. Dersom vi ser ein arkitekt på det eine biletet og ei hand rundt ein blyant i det neste, vil vi tru at det er handa til arkitekten som held blyanten.
Sjå skrekkfilmmeisteren, regissør Alfred Hitchcock, snakke om klipping i filmen Psycho.
Kontinuitetsklipping og montasje
I den klassiske forteljande filmen eller den amerikanske mainstreamfilmen var idealet saumlaus og mjuk klipping. D.W Griffith byrja å eksperimentere med slik usynleg klipping allereie tidleg på 1900-talet, og han var ein pioner i utviklinga av kontinuitetsklipping. Det vil seie at overgangen mellom klippa i ei scene skulle vere så usynlege som mogleg.
I det dåverande Sovjet på 1920-talet utvikla filmskaparen Sergej Eisenstein ein annan måte å klippe på, òg kalla russisk montasjefilm. Han ønskte å gjere publikum bevisste. Derfor klipte han mellom anna inn nærbilete som framheva det han ville kommunisere. Han brukte òg ofte harde klipp eller kollisjonar mellom bileta for å vekkje publikum.
I våre dagar er vi primært påverka av ideala frå den klassiske filmen for klipping. Slik kontinuitetsklipping gjer at publikum opplever at sekvensen er teken opp i eitt bilete, og at klippa er så usynlege som mogleg.
Jump-cut
Likevel har enkelte meir eksperimentelle filmar late seg inspirere av mellom anna den franske nybølgjeregissøren Jean-Luc Godard som ofte brukte jump-cut (harde klipp) i filmane sine. Då opplever vi eit hopp eller rykk når biletet skiftar. Jump-cut blir til dømes brukt til å skildre ei sinnsstemning eller signalisere forteljarnærveret i filmen.
Her kan du sjå korleis Godard brukte jump-cut i filmen À bout dei souffle (1960).
Parallellklipping
I mange filmar blir det klipt fram og tilbake mellom to parallelle handlingar. Stadene og karakterane er ulike, men tidspunktet er det same. Parallellklipping blir brukt mykje i action- og krimscener. Gjennom parallellklipping får vi som publikum tilgang til meir informasjon enn karakterane. I den eine scena følgjer vi mordaren, i den andre ser vi kva offeret held på med. Slik blir spenninga forsterka i filmen.
I denne scena frå filmen Nattsvermeren (1991) kan du sjå eit døme på parallellklipping.
Klipperytme
Tempoet og lengda på kvart klipp, det vi kallar klipperytmen, styrer òg korleis vi opplever ein serie med bilete. Forteljinga blir annleis når ein situasjon blir skildra ved hjelp av totalbilete som står lenge på skjermen enn dersom filmskaparen vel ein serie med kjappe nærbilete. Då stig pulsen og spenninga. Filmrytmen er derfor eit viktig verkemiddel i filmforteljinga.
Tenk over
- Sjå dei første tre–fire minutta av TV-serien Skam (episode 6, sesong 2). Korleis er klipperytmen? Kva effekt skaper klipperytmen?
- Sjå det første minuttet av TV-serien 17 Korleis er klipperytmen? Kva effekt skaper klipperytmen?
- Korleis blir rytme eit viktig verkemiddel i døma frå Skam og 17?
Les meir
Les kapittelet om klipping (frå s. 154) i boka Videologi. Håndbok i film og videoproduksjon hos Google Bøker.